2024 Yılı Hukuk Devleti Günü Ne Zaman? Hangi Gün?

1993 yılından günümüze kadar gelen Hukuk Devleti Günü, 5 Mart olarak belirlenmiştir. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi İdare Hukuku ve İlimleri Araştırma ve Uygulama Merkezi tarafından bu tarihe karar verilmiştir. Bu anlamlı gün için 1868 yılında Osmanlı’ daki önemli kurumlardan biri olan Adalet İşleri Yüce Kurulu’nun şimdiki adıyla Danıştay ve Yargıtay olarak iki kolda faaliyete geçtiği tarih seçilmiştir. Bu sebeple Yargıtay’ ın kuruluş yıl dönümü olarak da kutlanmaktadır. Bu yüzden 5 Mart, yargı organları için önemli bir tarihtir. Bu önemli günde ülkedeki hukuki sorunlar, kurumların bunlara karşı alabileceği aksiyonlara dair pek çok fikir alışverişi yapılır.

Hukuk Devleti Günü Neden Önemlidir?

Yargının yürütmeden ayrılarak bağımsız yargılamaların temelinin atıldığı bu önemli günde hukuk devletinin zemini oluşmuştur. Yargıtayın doğduğu bu gün, kişi hak ve özgürlüklerinin devlet tarafından korunup ihlal edilemeyeceğinin garantilendiği gündür.

Hukuk devleti olmak için sağlanması gereken birtakım şartlar vardır. Tüm halkın temel hak ve özgürlükleri kanunlarla güvence altına alınmalıdır. Kişi hak ve hürriyet sınırları kanunlarla açık, net şekilde çizilmelidir. Herkesin eşit olduğu güvenceye alınmalıdır ve bu tür uygulamalar hayata geçirilmelidir. Her şeyin bağlı olduğu kanunlar ise bağımsız yargı tarafından denetlenmelidir. Bu gibi pek çok koşul sağlandığında hukuk devleti mümkün olmaktadır.

Hukuk Devleti Günü’nde Nelere Dikkat Çekilir?

Hukuk Devleti Günü’nde en başta hukuk devletini iyi şekilde tanımlamak gerekir. Altının çokça çizilmesi gereken bu kavrama, kutlanan bu özel gün vesilesiyle dikkat çekilir. Hukuk devleti kavramından ilk kez hukukçu Otto Baehr, bahsetmiştir.1864 yılında yaptığı tanıma göre ilerici yasalarla idari muhakemeleri mahkemelerin yaptığı bir devlet yapısını ifade etmiştir. Bağımsız mahkemelerin olduğu bir sistemden söz etmiştir.

Hukuk devletlerinde tüm yapılanlar, halkın yöneticilerin ya da kişilerin keyfi uygulamalarına maruz kalmaması için yasalara dayandırılır. Bu ise mutlakiyetçi devletlerin aksine şekli hukuk devletini ifade eder. Maddi kaynakların da dengeli ve adil şekilde dağıtılması önemsenir. Bu durum ise maddi hukuk devletini yansıtır. Tüm bunların hakim olduğu bir toplumun ise oldukça gelişmiş ve ileri seviyede olması kaçınılmazdır.

Hukuk devleti aşamasına gelene kadar birçok aşamadan geçilmiştir. Bunlardan ilki mülk devletidir. Bu devlet anlayışına göre kral, en önemli konumdadır. Devlet de krala aittir. Sınırsız yetki ve imkanı vardır. Ancak bir süre sonra kralın üstün haklara sahip olduğu gerekçesiyle müdahale edilmiştir. Bu tür toplumlarda yaşayan insanlar pek çok haklarından yoksun kalırlar çünkü önemli olan mülkiyettir.

Devlet anlayışındaki değişimin ardından polis devletine geçilmiştir. Bu yeni anlayışta ise toplum için her şeyi yapma hakkına sahip olan bir devlet düzeninden bahsedilir. Hiçbir kısıtlama ya da denetime tabi olmayan bir güçten bahsetmek mümkündür. Bu tür yapılarda ise insanların vatandaşlık hakları kabul edilir ancak iktidarın, otoritenin sınırsız güçte oluşu hak ihlallerine sebep olmuştur. Bu durumda kişilerin gücü iktidara yetmemiştir.

Devlet yapısındaki bu evrilmeler hukuk devletine geldiğinde birçok açıdan değişimler yaşanmıştır. Devletin işleyişindeki tüm organlar ve yapılar hukuka bağlı olarak çalışmak zorundadır. Güçler ayrılığı ilkesi esas olandır. Keyfi hiçbir uygulamanın olmaması gerekir. Bununla birlikte yargı da bağımsız ve objektif olmalıdır. Hukuk devleti anlayışında önceki yapıların aksine kişi hakları tanınır ve korunur. İktidar, herhangi bir şekilde ihlal ederse kişiler, dava açma hürriyetine sahiptir. Yargısal denetim talebinde bulunabilirler.

Hukuk devletinde kişi hak ve hürriyetlerine dayalı, bağımsız ve tarafsız yargının hakim olduğu, eşitlik prensibiyle adaletin sağlandığı bir devlet yapısı mümkün olur. Hukuk Devleti Günü, bu noktaların yeniden hatırlandığı, sapmalar olmuşsa bunların onarılmasına yönelik çalışmalara dikkat çekilebilen önemli bir gündür. Vatandaşlar için yaşanabilir bir ülke ve yönetimi mümkün kılan bu devlet yapısının gündeme geldiği bu gün, belirtilen sebeplerden dolayı oldukça önemlidir.